Enn á ferð í Hrunamannahreppi

Þriðji hluti:

 Í hverahólmanum var fjölbreyttur gróður, sem hvergi fannst annarsstaðar í okkar nágrenni og líklega þó víðar væri leitað. Það var algengt að fræðimenn, jafnvel útlendir kæmu til að gera þarna rannsóknir.   Ég man að Vatnsnafli þótti merkilegur og sjálfsagt fleiri tegundir sem ég kann ekki að nefna. Mosa sótti pabbi í hólmann til að nota í Hýasintuskreytingar um jólin, þar fraus aldrei.

Austan í hólmanum grófum við eftir hveraleir. Þetta var rauðleitur leir, alveg hreinn og við notuðum hann í hin mætustu listaverk. En þau entust illa eftir að leirinn þornaði. 

Öll hús í Hvammi og Garði voru að sjálfsögðu hituð með hitaveitu frá hverunum í hólmanum. Einnig lagði pabbi lokræsi í garðana heima við og leiddi þar í heitt vatn. Þetta flýtti stórlega fyrir sprettunni.

Matur var oft soðinn í hverunum. Sett í pott og potturinn svo í hverinn, breitt yfir og látið sjóða svo lengi sem þurfti. Þarna voru líka bökuð  stór hverabrauð. 

Ég skolaði sjálf þvott við Vaðmálahverinn fyrir "nokkrum" árum. Þá stóð maður við hverinn með langt prik og hreyfði þvottinn í bullandi hvernum, hann er nokkuð stór. Svo var veitt uppúr og sett á hellu sem var þarna. Þar rann mesta bleytan úr áður en maður tók þvottinn heim. Hellan á að vera þarna enn.

Ég held að einungis Vaðmálahverinn hafi átt sér eigið nafn, en við kölluðum þá suma eitt og annað til aðgreiningar í daglegu tali.  Þegar byggt var í "Litla Hvammi", sem síðar fékk nafnið Hvammur 2 var þangað leitt vatn frá Draugahver, en hann er í túninu þar fyrir austan bæinn og er eini hverinn í Hvamms landi utan hverahólmans. 

Það er til saga um það hvers vegna hann er þarna, en það var draugur frá Reykjadal sem glopraði honum niður þegar hann var á heimleið með hverinn í fanginu. Hann hafði verið sendur til að sækja hver í hólmann fyrir húsmóðurina í Reykjadal, þar var enginn jarðhiti.  Hún hafði vakið hann upp úr kirkjugarðinum til sendifrðarinnar. En  ræfillinn varð að gefast upp þarna eftir skamman spöl og ekki veit ég hvað varð svo um hann, kannski þorði hann ekki aftur heim. 

Þó að við byggjum þarna í nábýli við hverina öll okkar uppvaxtarár kom varla fyrir að krakki brenndi sig. Þó voru engin boðorð sem bönnuðu okkur að ganga þarna um, en okkur var kennt frá upphafi að glannaskapur ætti þar ekki við.  Stundum stóðum við álengdar og undruðumst hvernig ferðafólk gekk þar um. Sumir stungu fingri ofaní hverina til að kanna hvort vatnið sem þar kraumaði væri heitt. 

Nú er þróin hrunin og sundskýlið svipur hjá sjón. Laugin er óbreytt í útliti, og reyndar núna, ágætlega vatnsheld og hrein. En langt er síðan þar hefur nokkur lært sundtökin. Eigi maður þarna leið um er vissara að fara með gát, nýjar holur og rjúkandi augu gætu hafa myndast síðan síðast. 

Tvær myndir fylgja, önnur var tekin áður en byggt var í Garði og gæti ég trúað að Guðmundur Kjartansson eða Unnur systir hans hafi tekið þá mynd. Þar er laugin og sundskýlið í góðu standi. Bærinn í Hvammi næst og Grafarbakkabæirnir uppi á bakkanum handan árinnar. Hina tók ég sjálf á síðasta hausti, frá líku sjónarhorni. Þarna er útlitið orðið dálítið öðruvísi. Endir.

Athugasemdir

[Jórunn Sigurbergsdóttir , 13.1.2008 kl. 18:25]

Gaman að bera þessar tvær myndir saman.